Nên cho trẻ học ngôn ngữ lập trình nào?

Lập trình là môn học giúp phát triển tư duy logic, sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, lựa chọn ngôn ngữ lập trình phù hợp cho trẻ là một thách thức đối với Bố Mẹ. Bài viết này sẽ giúp Bố Mẹ hiểu hơn về tầm quan trọng của việc học lập trình cho trẻ, độ tuổi phù hợp để bắt đầu và top 5 ngôn ngữ lập trình dễ học dành cho con.

Tại sao nên cho trẻ học lập trình từ sớm? 

Đời sống càng phát triển, công nghệ càng cải tiến khiến kỹ năng về công nghệ, kiến thức lập trình càng trở nên quan trọng. Có được kiến thức lập trình, con sẽ tăng cơ hội nắm bắt xu hướng, hội nhập toàn cầu. 

Karan Bajaj đã phát biểu vào năm 2018 tại Mumbai: “Trước cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ nhất, chỉ có chưa tới 10% trường học dạy môn toán. Và sau đó, bất kỳ trường học nào cũng dạy toán. Bởi đây là môn học trọng điểm cho cuộc Cách mạng này. Hiện nay, chúng ta đang ở giữa cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4. Các trường học nhận ra rằng "lập trình: là môn học quan trọng chẳng thua kém những môn học khác”.

Không những thế, lập trình còn là môn học giúp trẻ kích thích phát triển tư duy và kỹ năng mềm quan trọng khác. Một số lợi ích khi cho trẻ tiếp cận lập trình từ sớm như: phát triển tư duy, kích thích sáng tạo, tìm tòi, tư duy chủ động, sự tập trung, kỹ năng mềm, giao tiếp, làm việc nhóm,...

Nên bắt đầu học lập trình ở độ tuổi nào? 

Theo The Times Of India, Mark Zuckerberg cho con gái tiếp cận với lập trình khi chỉ 3 tuổi. Ngoài ra, ở Ấn Độ, rất nhiều trẻ ở độ tuổi tiểu học đã có thể viết code thành tạo. Vậy, nên cho trẻ tiếp cận với lập trình ở độ tuổi nào?. Theo nhiều chuyên gia về giáo dục học và tâm lý học dành cho trẻ tại Algorithmics. Trẻ có thể bắt đầu học lập trình từ khi 5 tuổi.

Có nhiều lý do mà trẻ em có thể học lập trình từ khi 5 tuổi:

Phát triển tư duy, tạo thói quen động não. Ở độ tuổi này, việc kích thích tư duy dựa trên việc học lập trình sẽ giúp trẻ tạo thói quen tư duy chủ động, logic, sáng tạo, lập luận và giải quyết vấn đề cao. 

Phát triển kỹ năng toán học. Lập trình liên quan mật thiết đến toán học. Việc học lập trình từ khi còn nhỏ giúp trẻ phát triển khả năng toán học. Như khái niệm số học, logic, và giải quyết vấn đề.

Tạo nền tảng từ nhỏ. Công nghệ đang ngày càng phát triển, lập trình trở thành kỹ năng cần thiết trong nhiều ngành nghề. Việc học lập trình từ khi còn nhỏ sẽ tạo cho trẻ một nền tảng vững chắc. Giúp họ dễ dàng thích ứng với công nghệ trong tương lai.

Tuy nhiên, việc học lập trình từ khi 5 tuổi cần được hướng dẫn và giám sát của người lớn. Phương pháp giảng dạy, công cụ học tập là yếu tố quan trọng đảm bảo trẻ tiếp thu tốt.

Top 5 ngôn ngữ lập trình dễ học dành cho trẻ

Để trẻ có thể tiếp cận lập trình một cách dễ dàng nhất, hiện nay có rất nhiều ngôn ngữ cũng như nền tảng thu hút, bắt mắt, dễ học dành cho trẻ. Tựa như một trò chơi điện tử, những nền tảng này kích thích tinh thần học hỏi của con. Qua mỗi bài học, mỗi level, trẻ càng thu thập cho mình nhiều kiến thức và kỹ năng mới. Sau đây là 5 ngôn ngữ lập trình dễ học, dễ tiếp cận, có tính ứng dụng dành cho trẻ. 

Scratch

Scratch còn được gọi là ngôn ngữ lập trình khối, được phát triển bởi MIT - Viện Công nghệ Massachusetts. Scratch giúp trẻ tạo ra các dự án sáng tạo như trò chơi, hoạt động tương tác. Đồng thời, ngôn ngữ này giúp trẻ hơn về các khái niệm về lập trình cơ bản.

Độ tuổi có thể học Scratch: 5 tuổi

Điểm cộng: 

Giao diện gần gũi. Giao diện của Scratch thân thiện và dễ sử dụng cho trẻ em. Trẻ có thể kéo, thả các khối lệnh để tạo ra các chương trình. Điều khiển các nhân vật và tạo ra các hiệu ứng động.

Khối lệnh đa dạng. Scratch cung cấp một bộ khối lệnh đa dạng như điều kiện, vòng lặp, âm thanh, động tác và nhiều hơn nữa. Trẻ em có thể kết hợp các khối lệnh để tạo ra các hành động phức tạp cho nhân vật và đối tượng trong dự án của mình.

Cộng đồng Scratch lớn. Scratch có một cộng đồng trực tuyến lớn. Nơi trẻ em có thể chia sẻ dự án của mình, khám phá dự án của người khác và tương tác với nhau.

Giúp trẻ hình thành và phát triển thói quen tư duy từ nhỏ. Scratch giúp trẻ rèn luyện tư duy logic và khả năng giải quyết vấn đề. Trẻ phải suy nghĩ và xây dựng một chuỗi các lệnh để thực hiện một nhiệm vụ cụ thể. Đồng thời trẻ sẽ thể hiện sự sáng tạo và biến ý tưởng thành hiện thực khi tạo ra trò chơi hoặc các hoạt động tương tác theo ý thích của mình. 

Điểm trừ: 

Giới hạn trong phạm vi ứng dụng. Scratch được thiết kế để dành cho việc tạo ra các ứng dụng và trò chơi đơn giản. Vì vậy, khi trẻ em đã có kiến thức cơ bản và muốn phát triển các ứng dụng phức tạp hơn, con có thể gặp hạn chế về khả năng mở rộng và tính linh hoạt của Scratch.

Khả năng xử lý hạn chế. Do Scratch là một ngôn ngữ lập trình trực quan và dựa trên khối xây dựng. Nó dễ gặp hạn chế khi xử lý tác vụ phức tạp, có hiệu suất thấp với dự án lớn. Điều này có thể khiến trẻ cảm thấy hạn chế khi muốn thực hiện những ý tưởng phức tạp hơn.

Không có tính ứng dụng cao. Scratch chỉ có thể giúp trẻ hiểu và thực hành các khái niệm cơ bản về lập trình. Nhưng để học lập trình chuyên sâu cần những kiến thức sâu hơn trong các lĩnh vực lập trình khác. Trẻ sẽ cần tiếp tục học và nâng cao kiến thức với các ngôn ngữ lập trình khác.

Lua

Lua là ngôn ngữ lập trình mệnh lệnh. Ra đời năm 1993 bởi Roberto Ierusalimschy, Luiz Henrique de Figueiredo và Waldemar Cele. Ngôn ngữ này được xây dựng trên nền tảng ngôn ngữ C. Là ngôn ngữ lập trình đơn giản, gọn nhẹ, dễ học. Đặc biệt, Lua dễ dàng tích hợp vào các chương trình được viết bằng các ngôn ngữ lập trình khác.

Độ tuổi có thể học Lua: 9 tuổi

Điểm cộng:

Đơn giản và nhỏ gọn. Lua được thiết kế dễ dùng, giúp trẻ dễ dàng tiếp cận. Với cú pháp đơn giản và ít quy tắc phức tạp. Trẻ có thể nhanh chóng tiếp thu, áp dụng kiến thức vào việc tạo ra các chương trình cơ bản.

Tích hợp dễ dàng. Lua có khả năng tích hợp vào nhiều ứng dụng và trò chơi khác nhau. Trẻ có thể sử dụng Lua để lập trình các trò chơi, ứng dụng di động. Thậm chí tạo ra các chương trình và mở rộng cho các nền tảng khác. 

Có một cộng đồng lớn. Mặc dù Lua là một ngôn ngữ lập trình nhỏ gọn, đơn giản nhưng lại có một cộng đồng lớn. Trẻ có thể nghiên cứu tài liệu hướng dẫn trong thư viện hỗ trợ debug và tìm sự hỗ trợ từ các thành viên trong cộng đồng Lua.

Hoạt động trên đa nền tảng. Lua có khả năng hoạt động trên nhiều nền tảng khác nhau, bao gồm máy tính, thiết bị di động,... Điều này cho phép trẻ khám phá và sáng tạo trên nhiều nền tảng khác nhau một cách linh hoạt.

Điểm trừ:

Hạn chế trong việc phát triển ứng dụng phức tạp. Lua thường được sử dụng cho các ứng dụng nhỏ và trò chơi đơn giản. Vì vậy, nếu trẻ đã tiến bộ và muốn phát triển các ứng dụng phức tạp hơn, cũng như học sâu hơn về lập trình. Con sẽ gặp hạn chế về khả năng mở rộng và tính linh hoạt của Lua.

Ít tài liệu hướng dẫn dành riêng cho trẻ em. So với một số ngôn ngữ lập trình khác dành cho trẻ em. Lua có ít tài liệu hướng dẫn và khóa học được thiết kế chuyên biệt cho trẻ.

Cú pháp có thể phức tạp đối với trẻ nhỏ. Mặc dù Lua được thiết kế để dễ học, nhưng với trẻ em quá nhỏ, cú pháp và các quy tắc của ngôn ngữ lập trình vẫn có thể gây khó khăn và hiểu sai. Cần sự hỗ trợ và giám sát từ người lớn để đảm bảo trẻ em hiểu và sử dụng đúng cách.

HTML & CSS

HTML (HyperText Markup Language) và CSS (Cascading Style Sheets) là hai ngôn ngữ cơ bản và phổ biến, được sử dụng nhiều với mục đích xây dựng trang web. Mặc dù là 2 ngôn ngữ lập trình riêng biệt, nhưng chúng giống như cánh tay trái và phải của front-end developer, chúng bổ trợ lẫn nhau. Với HTML & CSS, trẻ em có thể khám phá và sáng tạo trong việc tạo ra trang web đơn giản và thú vị.

Độ tuổi có thể học HTML & CSS: 10 tuổi

Điểm cộng:

Đơn giản và dễ học. HTML & CSS có cú pháp đơn giản và dễ hiểu, làm cho việc học lập trình trở nên thú vị và tiếp thu nhanh chóng. Trẻ em có thể tạo và tùy chỉnh các phần tử, văn bản, hình ảnh và màu sắc trên trang web.

Giao diện trực quan. HTML & CSS cho phép trực tiếp xem kết quả của mã code một cách trực quan thông qua trình duyệt web. Trẻ em có thể thấy những thay đổi ngay lập tức và thử nghiệm các yếu tố khác nhau để tạo ra trang web theo ý thích của mình.

Tính ứng dụng cao. HTML & CSS được sử dụng rộng rãi trong ngành thiết kế website. Từ việc tạo trang web cá nhân đến phát triển ứng dụng web phức tạp. Học HTML, CSS sẽ cung cấp nền móng để phát triển các kỹ năng lập trình, thiết kế web. Học ngôn ngữ này, trẻ có thể xây dựng định hướng chuyên ngành lập trình, thiết kế website.

Điểm trừ: 

Chưa thể ứng dụng ngay vào thực tế. HTML & CSS hướng chủ yếu đến cấu trúc và hiển thị của trang web. Nếu trẻ muốn tạo ra các ứng dụng web phức tạp có yêu cầu xử lý logic cao, sẽ cần sự kết hợp với ngôn ngữ lập trình khác như JavaScript.

Phụ thuộc vào thiết kế đồ họa bên ngoài. Mặc dù CSS cho phép tùy chỉnh và thiết kế trang web theo ý thích, nhưng việc tạo ra hiệu ứng động và thiết kế phức tạp có thể đòi hỏi sự phụ thuộc vào các công cụ bên ngoài và các khía cạnh khác như đồ họa và kỹ thuật UX/UI.

Cần kiên nhẫn và thực hành. HTML & CSS yêu cầu sự kiên nhẫn và thực hành liên tục để nắm vững cú pháp và hiểu rõ cách tạo ra trang web theo ý muốn. Trẻ cần thời gian và sự hỗ trợ để thực hiện được các ý tưởng và thiết kế trang web đáng tự hào.

Python

Một trong những ngôn ngữ lập trình đại diện cho thời đại 4.0 là Python. Có mặt từ năm 1990. Đến nay Python ngày càng khẳng định vị trí của mình trong thế giới lập trình. Đây được xem là ngôn ngữ cấp cao. Python dùng để thiết kế web, tự động hoá đa tác vụ, phân tích dữ liệu. Python được ứng dụng trong đa lĩnh vực, linh hoạt và dễ sử dụng. Mặc dù thế, Python lại là ngôn ngữ dễ học và được nhiều trẻ em chọn học. 

Độ tuổi có thể học Python: 11 tuổi

Điểm cộng:

Dễ học, dễ đọc, dễ hiểu. Python được thiết kế với cú pháp đơn giản và rõ ràng, giúp trẻ dễ dàng tiếp thu và hiểu các khái niệm lập trình. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ em nhanh chóng bắt đầu viết mã code và thực hiện các dự án lập trình.

Cộng đồng lớn, dễ dàng hỗ trợ. Python có một cộng đồng lập trình viên rất lớn và sôi động. Trẻ em có thể tìm kiếm tài liệu hướng dẫn, các ví dụ mã nguồn và sự hỗ trợ từ các thành viên trong cộng đồng Python. Điều này giúp trẻ em nhanh chóng vượt qua các khó khăn và phát triển kỹ năng lập trình của mình.

Ứng dụng đa dạng. Python có thể được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ phát triển trò chơi và ứng dụng di động cho đến xử lý dữ liệu và trí tuệ nhân tạo. Điều này cho phép trẻ khám phá các ứng dụng thực tế và thú vị của lập trình thông qua Python.

Thư viện phong phú. Python đi kèm với nhiều thư viện mạnh mẽ, giúp người học giải quyết các vấn đề và thực hiện các chức năng phức tạp một cách dễ dàng. Các thư viện như Pygame cho phép trẻ em tạo ra trò chơi đơn giản, và thư viện NumPy hỗ trợ xử lý và phân tích dữ liệu.

Điểm trừ:

Tốc độ chậm hơn so với ngôn ngữ lập trình khác. Python là một ngôn ngữ thông dịch, có thể chạy chậm hơn so với các ngôn ngữ biên dịch như C++ hoặc Java. Điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu suất và tốc độ thực thi của các ứng dụng phức tạp hơn.

Hạn chế trong việc phát triển ứng dụng di động Mặc dù Python có thể được sử dụng để phát triển ứng dụng di động, nhưng không phải là ngôn ngữ chính được sử dụng trong lĩnh vực này. Điều này có thể làm hạn chế các khả năng phát triển và tương thích của Python với một số nền tảng di động.

C#

C# ( hay còn được gọi là C Sharp) là một ngôn ngữ lập trình đơn giản. Ra đời bởi .NET vào năm 2000 bởi Microsoft. Đây được xem là ngôn ngữ lập trình hiện đại, mạnh mẽ và đa năng. Có thể áp dụng được trên đa nền tảng. Với C#, trẻ có thể khám phá, sáng tạo ra ứng dụng, trò chơi, phát triển phần mềm đơn giản.

Độ tuổi có thể học C#: 12 tuổi

Điểm cộng: 

Đa năng và linh hoạt. C# có thể được sử dụng để phát triển đa dạng các ứng dụng. Từ ứng dụng trên máy tính, ứng dụng di động đến các ứng dụng web. Điều này cho phép trẻ khám phá nhiều lĩnh vực khác nhau trong lập trình.

Cú pháp rõ ràng và dễ hiểu. C# với cú pháp rõ ràng, gần gũi với ngôn ngữ tự nhiên. Giúp trẻ em dễ dàng đọc và viết mã code. Điều này giúp trẻ em nhanh chóng tiếp thu và hiểu các khái niệm lập trình cơ bản.

Hỗ trợ mạnh cộng đồng Microsoft. C# được phát triển bởi Microsoft và được hỗ trợ mạnh mẽ từ công ty này. Trẻ em có thể dễ dàng tìm kiếm tài liệu hướng dẫn, các ví dụ mã nguồn và sự hỗ trợ từ cộng đồng lập trình viên C#. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ em tiếp thu và phát triển kỹ năng lập trình của mình.

Thế mạnh đồ hoạ và phát triển game. C# liên kết mạnh mẽ với Unity - một nền tảng phát triển trò chơi phổ biến thế giới. Trẻ có thể sử dụng C# để tạo ra các trò chơi đa dạng và hấp dẫn, từ trò chơi nhỏ đơn giản cho đến những trò chơi phức tạp với đồ họa 3D.

Điểm trừ:

Học phần nâng cao. Mặc dù C# có cú pháp đơn giản, nhưng việc tiếp cận các khái niệm lập trình nâng cao và các khái niệm hướng đối tượng có thể đòi hỏi sự tiếp thu và thực hành liên tục. Trẻ cần thời gian và sự hỗ trợ để nắm vững các khái niệm này.

Phụ thuộc vào môi trường .NET. C# là một ngôn ngữ phát triển trên nền tảng .NET của Microsoft. Có nghĩa là trẻ cần có môi trường phát triển phù hợp và hỗ trợ để làm việc với C#. 

Kết luận: 

Việc cho trẻ em học lập trình từ nhỏ không chỉ giúp trẻ phát triển tư duy logic, sáng tạo. Mà còn mở ra cánh cửa, xây dựng bệ phóng tương lai. 5 ngôn ngữ lập trình trên phù hợp với từng độ tuổi cũng như mục đích học của trẻ. Dù là không có định hướng chuyên ngành lập trình nhưng trẻ vẫn có thể học để phát triển tư duy và kỹ năng mềm của bản thân. 

Để có thể đánh giá năng lực, kỹ năng công nghệ của con, cũng như tìm ra ngôn ngữ lập trình phù hợp cho trẻ, Bố Mẹ còn có thể đăng ký tham gia buổi đánh giá miễn phí TẠI ĐÂY. Từ đó có thể hiểu được con có phù hợp với ngành nghề này hay không.